Scenki z Targu Nocnego

Gorąco...

Biomechanika jazgotu

 Tajwańskie lato nadeszło. Nie przynosi ulgi ani wieczór (35 st.c.), ani burza, która podnosi jedynie  do granic absurdu wilgotność już i tak parnego powietrza. Nie da się biegać ani skakać; nie begam więc i nie skaczę, a mimo bezruchu ciało oblepia pot. Przedszkolaki wychodzą z rodzicami na plac zabaw dopiero po zmroku.

 Według ludowej mądrości lato zaczyna się po święcie "Duan Wu" (端午節)- czyli Święcie Smoczych Łodzi (w tym roku 6 czerwca), ja jednak wiem swoje. Nadejście lata oznajmia na Tajwanie ogłuszający zgiełk pracujących na wysokich obrotach pilarek tarczowych, ukrytych podstępnie w listowiu drzew. Hałas jest tak potężny, że gdyby rzeczywiście były to maszyny, to nie zostałyby dopuszczone do użytkowania na terenie Unii Europejskiej. Sęk w tym, że źródło dźwięku nie podlega normom BHP- potworne dźwięki wydają z siebie robale- cykady.  W tym roku pierwszy raz usłyszałam je 1 czerwca.

Cykady to rodzaj uskrzydlonych owadów o kilkunastoletnim cyklu rozwoju. Gotowe na przeobrażenie larwy cykad wyłażą spod ziemi, gdzie, przyssane do korzeni roślin, spędziły zdecydowaną większość swojego życia. Wdrapują się na jakieś wysokie stanowisko (drzewo, słup uliczny, ściana), zastygają  w bezruchu i przepoczwarzają się. Przytwierdzone do kory drzew wylinki są kolejną łatwą do zauważenia oznaką ich obecności. Nikt jednak nie musi ich szukać, kiedy z koron drzew dochodzi ogłuszający jazgot. Za pomocą  skomplikowanego układu błon, mięśni, jamek i kanalików dorosłe cykady wydają charakterystyczne dźwięki (tylko samce), których natężenie u niektórych gatunków wynosić może 90-120 dB. Samice nie są głuche, wręcz przeciwnie- donośny hałas jest wabikiem i zaproszeniem do rozmnażania. 

Wylinki cykad to kolejny hardcore'owy składnik chińskich leków. Osobiście przetestowałam jego przeciwzapalne i przeciwalergiczne działanie.

Cykada

鹿港 Port Jeleni

Przez parę wieków Lugang byl ważnym portem Tajwanu. Rozwijał się handel, miasto kwitło. Teraz miasto dzieli od morskiego brzegu kilka kilometrów lądu. Mimo niepomyślnego splotu geologiczno-politycznych czynników Lugang jest wciąż uważany jest za ośrodek tradycyjnej kulturalnej elity. Kwitnie przemysł turystyczny.

冬蟲夏草 Robal Zimą Ziele Latem

Jednym z wyjątkowych substratów farmaceutycznych  w chińskiej medycynie jest „冬蟲夏草”- czyli Cordyceps, (po polsku maczużnik), pasożytniczy grzyb – workowiec. Jego cykl życiowy mogłby stać się kanwą kolejnej sagi w stylu „Obcego” (możliwe zresztą że i autor wspomnianego dzieła korzystał z podręczników parazytologii). Z pewnością nie spali na biologii autorzy pełnometrażowej kreskówki  „G.I. Joe” z 1978r.

Większość gatunków z rodzaju Cordyceps pasożytuje na bezkręgowcach. Zarodniki takiego C. sinensis kiełkują, gdy upadną na ciało gąsienicy pewnego gatunku ćmy. Grzyb żywi się tkankami ofiary. Kiedy całe ciało przerastają strzępki grzybni, a gąsienica umiera, formują się na niej maczugowate owocniki zawierające spory. Grzybnia C. unilateralis rozrastając się w ciele mrówki, atakuje jej system nerwowy i zamienia pracowitego owada w bezwolne zombie: mrówka opuszcza rodzinę, wspina się na wysoką roślinę, wgryza w nią żuwaczkami i czeka na śmierć. Z zasuszonego pancerzyka mrówki wyrasta imponujący owocnik, ktory z wysokości rozsiewa na nieświadome zagrożenia owady kolejną porcję zarodników.   

Z puktu widzenia nie znającego się na biologii grzybów obserwatora dochodzi do niezwykłej, cyklicznej przemiany owada w roślinę. Chińczycy założyli sobie,  że z padających na ziemię zarodników wyrasta... gąsienica, i to było przyczyną takiego a nie innego nazwania przerażającego pasożyta.

Niezwykły cykl życiowy świetnie wspomaga marketing „夏草冬蟲”,”zwanego też w skrócie „robakozielem”: "蟲草”. Jeszcze do niedawna  pozyskiwano tylko dzikie owocniki, był więc to drogi specjał, stosowany w czasach historycznych przez rozpieszczanych przez lud tybetanskich mnichów. I teraz, mimo rozwinięcia efektywnych technik hodowli (już bez gąsienic), preparaty z Cordyceps nie są tanie. Do czego więc służy Cordyceps? Niektórzy twierdzą, że to lek na raka i wszystkie inne schorzenia, jak żeńszeń prawie. Niestety nie ma zbyt wielu wiarygodnych badań naukowych na temat jego działania. Zawiera nukleozydy i aktywne biologicznie polisacharydy; zakłada się, że działa immunomodulująco, obniża poziom cholesterolu i trójglicerydów, bada się jego wpływ na astmę, niektóre rodzaje nowotworów, choroby wątroby i nerek- na efekty badan trzeba jednak poczekać.

Według chińskich źródeł 《本草從新》z poł. XVIII w. (w klasycznym chińskim herbarzu 本草綱目się nie pojawia), „Ziółko” oddziałuje na meridiany nerki i płuc, ma smak słodki, neutralny. Leczy kaszel, bóle krzyża i stawów, impotencję, polucje(!), odżywia płuca i nerki, usuwa flegmę. Mimo legendy, jaką obrósł, nie wszyscy specjaliści sięgają chętnie po tego grzyba- mój szef, prof. S. twierdzi na przykład,  że podobne i lepsze efekty lecznicze można uzyskać z pomocą tańszych ziół. Być może więc robakoziele jest przereklamowane, jednak jego niezwykłość i cena mogą zwiększać korzystny dla zdrowia efekt placebo.

Świeże zioła: po lewej Angelica (當歸) i Cordyceps (冬蟲夏草)po prawej na górze, na dole 龍鬚菜-warzywo "smocze wąsy"

Wyjście Kota

       Na nocnym targu Shilin lansują się dumni właściciele wypieszczonych czworonogów.

 

Skuteczne Budzenie

Juz drugi raz w tym miesiacu budzi mnie trzesienie ziemi. Slabe- dwojka- ale skuteczne. Do wyspy zbliza sie niewielki tajfun. Z tego wszystkiego i tak najbardziej zabojczy jest upal,  dzialajacy synergicznie z analizami statystycznymi do pracy zaliczeniowej.

Ciasteczko z trutką

(Słówka do zapamiętania: 塑化劑-plastyfikator, 邻苯二甲酸酯-ftalany)

Tajwanskie media z wściekłością rzuciły się na rodzaj emulgatora- chemicznego dodatku do produktów spożywczych- o romantycznej nazwie handlowej „środek zachmurzający” (起雲劑). Po pewnym czasie okazało się, że wrogiem publicznym nr 1 jest DEHP- jeden ze składników tej mieszanki poprawiającej konsystencję produktów. DEHP to rodzaj ftalanu, pochodna organicznego, aromatycznego  kwasu ftalowego. Ftalany są stosowane powszechnie do poprawiania właściowści plastycznych produktów. Często spotyka się je jako dodatek do PVC- wykładziny, opakowania, zabawki, sprzęt medyczny jednorazowego użytku. Dodawane są do kosmetyków, leków, oraz, jak się okazuje- dodatków spożywczych.

Ftalany łatwo uwalniają się z produktów do środowiska; trafiając do organizmu człowieka wchodzą w niektóre szlaki metaboliczne- są  np. antagonistami męskich hormonów płciowych.  Mogą spowodować feminizację chłopców i przedwczesne dojrzewanie u dziewczynek, a u kobiet- nowotwory piersi. Ftalany są szybko metabolizowane i usuwane z organizmu, ciężko więc zmierzyć ich oddziaływanie.

Tymczasem tajwańscy konsumenci organizują się już, solidarnie planując wniesienie pozwów zbiorowych wobec producentów-trucicieli.

Lekarze- przytłoczeni liczbą matek zatroskanych o funkcje rozrodcze swego potomstwa- publicznie edukują wystraszonych rodziców, w jaki sposób należy profesjonalnie mierzyć siusiaki synów.  

Z programów informacyjnych bezustannie spływają podpowiedzi, jak rozpoznać babeczkę z naturalnych składników od tej ze sztucznymi. W tle wiadomości przesuwają się na taśmociągach skażone produkty,  zdążające ku nieuchronnemu końcowi  w stalowych paszczach utylizujących maszyn.   

Tak to jest na Tajwanie- poprawa bezpieczeństwa żywności następuje skokowo. Kilka miesięcy temu afera z melaminą w mlecznym proszku, teraz ftalany. W międzyczasie ludzie spokojnie zajadają się wysokoprzetworzoną żywnością: jogurtem owocowym, który nie ma nic wspólnego z owocami ani nawet ze świeżym mlekiem, słodyczami nie wiadomo z czego, slodkimi, orzeźwiającymi w tropikalny skwar napojami- wszystko pakowane w tysiące rodzajów jednorazowych opakowań. Duma Tajwanu- niewidzialne dla służb sanitarnych kramy uliczne z lokalnymi smakołykami sprzedają wszystkie smaki Azji. Nie  można się jednak czuć bezpiecznie, kiedy jedyną gwarancją naszego bezpieczeństwa jest wolnorynkowa konkurencja- ta może nas co najwyżej zabezpieczyć przed dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi. Na podobnej zasadzie działają trutki na szczury- efekt działania jest opóźniony i nie da się powiązać skutku ze spożyciem trucizny.

Nikt, przy okazji afery spożywczej, nie zastanowi się też nad oddziaływaniem ftalanów z innych źródeł: opakowań, kosmetyków, plastikowych elementów wnętrz samochodów.

Zaraz po obszernym raporcie z frontu ftalanowej wojny, stacja TVBS wyemitowala dwa reportaże: o tradycyjnej duszonej golonce i  o sekretach smażenia steków.

Spis tresci 目錄學

 Przede mna na stolach pietrza sie sterty starych ksiazek, zakurzonych i z wzorzystymi sladami plesni. Zaden uczciwy alergik nie tknalby ich nawet bambusowym kijem. Ksiazki stare- wiele przezyly i na wiele sposobow trafialy w rece obecnego wlasciciela- profesora ksiegologii. Niektore zostaly wysoko wylicytowane na miedzynarodowych aukcjach, niektore- przedsiebiorczy profesorowie wygrzebywali ze smietnikow. 

  To dziwaczne uczucie- uczyc sie o ksiazkach. Najwyzszym szacunkiem i czcia obdarzana jest nie tylko ich tresc, ale i forma materialna, inkarnacja ginacej w mrokach dziejow wiedzy. Prastare teksty z Mawangdui albo jaskin Mogao znajduja sie w o niebo lepszej sytuacji niz XVIII albo XX-wieczne zbiory kartek marnego papieru, na ktorych spoczelo doswiadczenie genialnego praktyka i uczonego. Proces przekazywania i selekcji wiedzy zaczyna sie wlasnie tutaj: od uwaznego pochylenia sie nad kazdym skrawkiem zadrukowanego papieru.

Pora na powrot

Oto i okazja: uroczystosc zakonczenia studiow, kwiaty, smieszny stroj "zakonu sliwkowego", ktory dzisiaj wdzialam- nie bez perwersyjnej satysfakcji. To wszystko grubo na miesiac przed rzeczywistym terminem zakonczenia studiow. Najwyrazniej nikt nie bedzie sie przejmowal takimi drobiazgami, skoro moj dyplom juz wydrukowany.
Czuje ulge. Dzis postanowilam odwiedzic knajpe "Rybie Kosci", aby uczcic cezure. W przesiaknietym dymem papierosowym wnetrzu znalazlam znajomych, ktorzy siedzieli przy zdemontowanym barze. Oznajmili, ze knajpa zostala zamknieta. Powodem zamkniecia byla nagonka na nielegalne w sensie planowania przestrzennego lokale, z ktorych jeden nie tak dawno splonal wraz z odwiedzajacymi go klientami. Lokal, w ktorym miescila sie najbardziej swojska knajpa Azji, zlokalizowany jest w dzielnicy mieszkaniowej, gdzie obowiazuja bardzo restrykcyjne zasady komercyjnego wykorzystywania budynkow. Jest to prawdopodobnie proba zbalansowania chaosu budowlanego w tajwanskich miastach, o ktorym juz chyba wspomnialam nazywajac go po kolezance bxy - koszmarem urbanisty. Restrykcje tego typu  wydaja sie bardziej zrozumiale, kiedy pod stopami zakolysze sie ziemia, a kolejny reaktor elektrowni Fukushima zaczyna miec problemy z chlodzeniem paliwa. Nawet bez udzialu atomu trzesienie ziemi to pozary na skutek rozszczelnienia instalacji gazowych- najczestsza przyczyna smierci w przypadku takiego kataklizmu.

Smutnym okiem rzucilam na kolorowa pacyfke na scianie, nieco weselszym na nowy tatuaz barmanki- znak anarchii. Wrocilam do swojej lodowki (bez klimy ani rusz, kiedy wieczorem 34 st.c). Sama zreszta wyprowadzam sie za 3 tygodnie.